موضوع: مقام انسان

آیه:وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ أَبَى وَاسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنَ الْکَافِرِینَ (سوره بقره،آیه34)

ترجمه:و هنگامى که به فرشتگان گفتیم براى آدم  سجده کنید، همگى سجده کردند جز ابلیس که سر باز زد و تکبّر کرد، و از کافران گردید  .

شرح وتوضیح:

   قرآن در آیات گذشته پیرامون مقام و عظمت انسان به فصل دیگری از این بحث پرداخته ، نخست چنین می گوید : بخاطر بیاورید هنگامی را که به فرشتگان گفتیم برای آدم سجده و خضوع کنید ( و اذ قلنا للملائکة اسجدوا لادم ) .

آنها همگی سجده کردند جز ابلیس که سر باز زد و تکبر ورزید ( فسجدوا الا ابلیس ابی و استکبر ) .

آری او استکبار کرد و بخاطر همین استکبار و نافرمانی از کافران شد ( و کان من الکافرین ) .

گر چه در آغاز چنین به نظر می آید که مساله سجده بر آدم بعد از آزمایش فرشتگان و تعلیم اسماء بوده ، ولی دقت در آیات دیگر قرآن نشان می دهد که این موضوع بلافاصله بعد از آفرینش انسان و تکامل خلقت او و قبل از آزمایش فرشتگان بوده است .

در سوره حجر آیه 29 می خوانیم : فاذا سویته و نفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین هنگامی که آفرینش آدم را نظام بخشیدم و از روح خودم ( روح شایسته ای که مخلوق من بود ) در آن دمیدم برای او سجده کنید .

همین معنی در سوره ص آیه 72 نیز آمده است .

گواه دیگر این موضوع این است که اگر دستور سجده بعد از روشن شدن مقام آدم بود چندان افتخاری برای ملائکه محسوب نمی شد ، زیرا در آن هنگام مقام آدم بر همه آشکار شده بود .

بهر حال آیه فوق سند زنده و گواه روشنی بر شرافت انسان و عظمت مقام او است که پس از تکمیل خلقتش ، تمام فرشتگان مامور می شوند در برابر این آفرینش بزرگ سر تعظیم فرود آورند ، به راستی کسی که لایق مقام خلافت الهی و نمایندگی او در زمین است و استعداد آن همه تکامل و پرورش فرزندان بلند مقامی همچون پیامبران به خصوص پیامبر اسلام و جانشینانش دارد شایسته هر نوع احترامی است .

ما در برابر انسانی که چند فرمول علمی را می داند چه اندازه کرنش می کنیم پس چگونه است حال نخستین انسان با آن معلومات سرشار از جهان هستی ! .

پیام های اصلی این آیه به شرح زیر می باشد.(تفسیر نور)

1-     فرشتگان نیز مانند انسان، مورد خطاب وامر ونهى قرار دارند. «أسجدوا لادم»

2-     لیاقت، از سابقه مهمتر است. فرشتگان قدیمى باید براى انسان تازه به دوران رسیده  امّا لایق، سجده کنند. «أسجدوالادم»

3-     خطرناک‏تر از نافرمانى در عمل،  بى‏اعتقادى به فرمان است.«ابى‏ و استکبر»

4-     تکبّر وجسارت ابلیس، سرچشمه‏ى  بدبختى‏هاى او شد. «کان من الکافرین»